Zaburzenia związane z układem trawiennym mogą poważnie ograniczać naszą codzienną aktywność, szczególnie gdy stają się chroniczne. Objawy takie jak nadmierna produkcja gazów i rozdęty brzuch mogą być wywołane przez różne schorzenia, w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna. Nie możemy ignorować tych symptomów. Zazwyczaj towarzyszą im takie dolegliwości jak ból brzucha, zaparcia czy biegunka, które mogą pojawiać się niezależnie od posiłków. Przeczytaj nasz artykuł, by dowiedzieć się jakie są przyczyny wzdęć i jak im zaradzić!
Co oznacza wzdęty brzuch?
Wzdęcie to stan patologiczny, który występuje, gdy w przewodzie pokarmowym gromadzi się nadmiar gazów. Nie istnieje obiektywna metoda, która pozwoliłaby dokładnie określić, ile powietrza powinno być w układzie pokarmowym. Diagnoza zatem opiera się na subiektywnych obserwacjach pacjenta.
Uważa się, że fizjologiczna pojemność gazu w jelicie nie powinna przekraczać 200 ml. Jest to akceptowana norma dla dorosłych. Ponadto, człowiek może naturalnie wydalić do 600 ml gazów dziennie.
Zgodnie z obowiązującymi kryteriami rzymskimi, które klasyfikują dysfunkcje układu pokarmowego, można zidentyfikować dwa rodzaje wzdęć:
- rozdęcie, znane również jako bloating, które pacjent odczuwa jako uczucie pełności i obecności gazów w brzuchu, mimo że nie są one potwierdzone przez obiektywne badania, takie jak zawartość powietrza w jelitach,
- wzdęcie, inaczej distention, to stan, w którym dolegliwości subiektywne pacjenta są przejawiane przez zwiększenie obwodu brzucha.
Jakie mogą być przyczyny wzdętego brzucha?
W zdrowym organizmie ludzkim obecność pewnej ilości powietrza w przewodzie pokarmowym jest zjawiskiem normalnym. Nasz układ trawienny jest w bezpośrednim kontakcie ze środowiskiem zewnętrznym, na przykład poprzez jamę ustną. Powietrze może przedostać się do naszych jelit w różny sposób, na przykład podczas jedzenia, picia lub przez żucie gumy. Co więcej, gazy mogą być również wytwarzane wewnątrz naszych jelit, na skutek procesów trawienia oraz fermentacji bakteryjnej.
Rozdęcie brzucha – przyczyny
Rozdęcie może być znakiem dysfunkcyjności w systemie trawiennym, co jest częścią zbioru dolegliwości, gdzie nie ma widocznych anomalii w strukturze organów ani nieprawidłowości w reakcjach biochemicznych. Niemniej jednak, objawy dysfunkcyjności są chroniczne lub pojawiają się cyklicznie. Rozdęcie może być rezultatem:
- nieprawidłowej percepcji trzewnej, która powoduje, że pacjent doświadcza dyskomfortu lub bólu, mimo że ilość gazów w jelitach jest w normalnym zakresie;
- nieodpowiedniej perystaltyki jelit.
Dowiedz się co jeść na diecie, aby była ona dobrze zbilansowana i minimalizowała ryzyko problemów trawiennych.
Wzdęty brzuch – przyczyny
Nabrzmienie i częsty ból brzucha są typowymi objawami wzdęć, które mogą wystąpić z wielu powodów. Do czynników wywołujących wzdęcia mogą należeć nieprawidłowa dieta lub stosowane leczenie (na przykład spożycie dużej ilości roślin strączkowych, połykanie powietrza podczas żucia gumy, zażywanie używek, zwłaszcza palenia papierosów czy zażywanie niektórych leków, takich jak leki przeciwdepresyjne, kardiologiczne czy opioidy).
Wzdęcia mogą być również spowodowane przez nadmiar bakterii w jelitach – zarówno cienkim, jak i grubym (SIBO). W niektórych przypadkach wzdęcia są objawem chorób, takich jak zespoły upośledzonego wchłaniania (nietolerancje niektórych cukrów, celiakia), nieswoiste zapalne choroby jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna) oraz zespół jelita drażliwego. U osób starszych, przewlekłe wzdęcia mogą wskazywać na nowotwór jelita grubego.
Jakie objawy towarzyszą wzdęciom?
Często wzdęcia związane są z innymi symptomami, chociaż czasami są jedynym zauważalnym problemem pacjenta. Nadmierne gazy w układzie trawiennym zazwyczaj towarzyszą dodatkowe nieprzyjemności, takie jak:
- uczucie dyskomfortu i pełności,
- wydalanie dużej ilości nieprzyjemnie pachnących gazów,
- zwiększenie obwodu brzucha krótko po jedzeniu,
- napięcie w brzuchu.
Mimo to, waga pacjenta pozostaje stabilna.
Podczas problemów funkcjonalnych, obok wzdęć, mogą pojawić się także inne symptomy. Większość z nich jest bezpośrednim wynikiem nieprawidłowego działania układu trawiennego. Do innych objawów należą:
- uczucie pełności po zjedzeniu niewielkiej ilości jedzenia,
- złagodzenie objawów po wydaleniu gazów lub stolca,
- brak problemów podczas nocnego odpoczynku,
- brak nieprawidłowości w wynikach badań laboratoryjnych, obrazowych i endoskopowych.
Wzdęty brzuch – jak działać?
Prolongowane lub powtarzające się dolegliwości związane z wzdęciami mogą istotnie wpływać na poziom komfortu życia i skomplikować codzienne czynności. Czasami są one symptomem dysfunkcji systemu pokarmowego. Niektóre badania wskazują na możliwość, że długotrwałe zaleganie gazów w jelicie może przyczynić się do powstania nowotworów. Z tego powodu, nie powinniśmy lekceważyć problemu wzdęć.
W pierwszej kolejności, warto przeprowadzić podstawowe badania laboratoryjne, takie jak badanie krwi czy test na obecność krwi utajonej w kale. W razie konieczności diagnostykę można rozszerzyć o:
- USG jamy brzusznej,
- radiografię przeglądową jamy brzusznej,
- badanie endoskopowe,
- testy czynnościowe, np. test wodorowy, który identyfikuje anomalie w procesie trawienia laktozy.
Nieustanne wzdęcia mogą niestety utrudniać normalne funkcjonowanie na co dzień. Niemniej jednak, istnieje wiele metod na złagodzenie tego uciążliwego zjawiska. Kluczowe jest zastosowanie pewnych zmian w naszych codziennych nawykach, które pomogą zredukować ilość gazów w jelitach, takich jak:
- minimalizowanie połykania powietrza, na przykład poprzez świadome spożywanie posiłków, unikanie żucia gumy, spożywanie napojów gazowanych oraz palenie tytoniu,
- eliminowanie z diety produktów, które zwiększają produkcję gazów w jelitach, takie jak produkty bogate w węglowodany FODMAPs, na przykład: niektóre zboża (żyto, pszenica), mleko, wybrane owoce (jabłka, śliwki, brzoskwinie, arbuzy) i warzywa (cebula, kalafior, soczewica, brukselka),
- przygotowywanie posiłków z produktów, które są łatwo przyswajalne i nie fermentują w przewodzie pokarmowym, takie jak: mięso, ryby, drób, jaja, orzechy włoskie, migdały, orzeszki ziemne, niektóre produkty zbożowe (chleb bezglutenowy, mąka orkiszowa, płatki ryżowe, ryż, mąka owsiana, płatki owsiane) oraz niektóre owoce (banany, mandarynki, truskawki, kiwi, winogrona) i warzywa (marchew, seler, pomidory, ogórki, bakłażan, kukurydza),
- osoby z nietolerancjami pokarmowymi powinny unikać produktów zawierających nieprzyswajalne substancje, takie jak: laktoza (obecna w mleku i produkty mleczne), fruktoza (znajdująca się w owocach, miodzie i wielu napojach) i sorbitol (składnik cukierków i gum bezcukrowych),
- regularna aktywność fizyczna również jest niezwykle istotna.
Jeżeli jednak wzdęcia są wynikiem chorób układu pokarmowego, konieczne jest leczenie pierwotnej przyczyny dolegliwości. U niektórych pacjentów objawy te mogą być ściśle związane z przewlekłym stresem. W takim przypadku, pomocne może okazać się skorzystanie z konsultacji u specjalisty – psychologa, psychiatry czy psychoterapeuty.
